این داروها ممکن است قرص‌هاى کاهنده وزنی باشند که با نسخه پزشک تجویز مى‌شوند و قبل از فروش یا کاربرد آنها، باید مجوز بهداشتى لازم را کسب کنند یا داروهایى باشند که بدون نسخه به فروش مى رسند مانند مکمل هاى غذایى که نیازى به نسخه ندارند.
داروهاى ضد چاقی چگونه عمل مى‌کنند؟
بیشتر داروهاى ضد چاقی از طریق مهار اشتها اثر مى کنند، اما برخى از آنها از راه افزایش احساس پُرى و سیرى پس از غذا خوردن عمل مى کنند.
گروهی از داروهای ضد چاقی به "مهارکننده هاى لیپاز" معروفند. این داروها اشتها را مهار نمى‌کنند، بلکه از جذب چربى در بدن جلوگیرى مى کنند مثل داروى ارلیستات.
بیشتر داروهاى ضد چاقی تنها براى مصرف موقت ساخته شده‌اند و بیشترین تاثیر خود را زمانى نشان مى‌دهند که مصرف آنها با تغییر در سایر شیوه هاى زندگى همراه باشد. به همین ترتیب داروهاى ضد چاقی که بدون نسخه به فروش مى رسند، از اثر بخشى کوتاه مدت برخوردارند.
پزشک چه وقت داروی ضد چاقی تجویز می‌کند؟
بهترین راه کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش منظم است. اما اگر شما جزو افرادی باشید که برای کاهش وزن تلاش می‌کنید و اضافه وزن برای شما مشکلات پزشکی ایجاد کرده باشد، داروهای کاهنده وزنی که پزشک تجویز می‌کند، ممکن است به شما کمک کند.
پزشک شما در صورتی که این معیارها را داشته باشید، ممکن است به دارو درمانی برای شما اقدام کند:
• سایر روش های کاهش وزن در شما موفق نباشد.
• ضریب توده بدنی (BMI) به عنوان معیار چاقی در شما بالاتر از 24 باشد و شما دچار عوارض پزشکی چاقی مانند دیابت، فشار خون بالا یا قطع تنفس در هنگام خواب باشید.
• BMI شما بالاتر از 30 باشد.
در حال حاضر تنها دو دارو برای کاهش وزن بوسیله "سازمان غذا و داروی آمریکا" مورد تأیید قرار گرفته‌اند:
• سیبوترامین (Meridia): این دارو با تغییر مواد شیمیایی در مغز باعث می‌شود شما به سرعت احساس سیری کنید. اما این دارو نیز قرصی معجزه‌‌‌آسا نیست.
بررسی‌ها نشان دهنده آن است که پس از یک سال، مصرف‌کنندگان سیبوترامین به طور متوسط 5 کیلوگرم بیشتر از افرادی که رژیم غذایی کم کالری به همراه دارونما مصرف می‌کردند، وزن کم کردند. عوارض جانبی این قرص از جمله شامل افزایش فشار خون ، سردرد ، خشکی دهان ، یبوست و بی خوابی است.
• ارلیستات (Xenical): این دارو از جذب چربی در روده شما جلوگیری می‌کند. چربی جذب نشده با مدفوع خارج می‌شود. میانگین کاهش وزن یا این دارو در حد متوسطی است - یعنی حدود سه کیلوگرم پس از یک سال.
عوارض جانبی این دارو شامل اجابت مزاج‌های مکرر و حاوی چربی است. از آنجایی که اورلیستات مانع جذب برخی از مواد مغذی می‌شود، پزشک شما ممکن است برای شما مولتی ویتامین تجویز کند.
در حال حاضر دوز پایین‌تر این دارو با نام Alli در آمریکا بدون نسخه فروخته می‌شود و به عنوان مکمل رژیم غذایی و ورزش برای کاهش وزن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
داروهای جدید ضد چاقی
داروهای ضد چاقی دیگری هم در مراحل مختلف تولید و عرضه قرار دارند. از جمله می‌توان به گروه داروهای مهار کننده گیرنده‌های کانابیس در مغز اشاره کرده کرد که با مهار اشتها باعث کاهش وزن می‌شوند. از داروهای این گروه می‌توان به اکومپلیا (Acomplia) با نام ژنریک ریمونابانت (rimonabant) ساخت شرکت سانوفی - آونتیس اشاره کرد که در بازارهای اروپایی موجود است. داروی اکومپلیا به خصوص برای سیگاری‌هایی که از افزایش وزن پس از ترک سیگار نگرانند، می‌تواند مفید باشد.
این دارو همچنین خطر بیماری قلبی را در مبتلایان به دیابت نوع 2 که به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهند کاهش میدهد.
موارد مصرف داروهاى ضد چاقی
درمان چاقى: به لحاظ نظرى، کاربرد اصلى داروهاى کاهنده وزن در درمان افرادى است که به شدت چاق بوده و اضافه وزن ایشان خطرات زیادى براى سلامتى آنها دارد.
درمان چاقى شامل مجموعه اى از درمان هاى مربوط به کنترل وزن مانند تعدیل رژیم غذایى، تغییر عادات،گرفتن مشاوره و برنامه‌ریزى براى ورزش و همچنین مصرف داروهاى کاهنده وزن است.
در واقع داروهاى کاهنده وزن در درمان چاقى باید با فعالیت جسمى و بهبود رژیم غذایى همراه باشند تا کاهش وزن و حفظ آن در سطح مطلوب در درازمدت امکان پذیر باشد.
کاهش عمومى وزن: مشتریان داروهاى کاهنده وزن را فقط افراد چاق تشکیل نمى دهند. طرفداران رژیم غذایى و کاهش وزن و کارخانه هاى داروسازى، به شکل فزاینده‌اى داروهاى کاهنده وزن را وسیله اى مطلوب و کارآمد براى کاهش وزن قلمداد مى‌کنند.
چه کسى مى تواند آنها را سرزنش کند؟ ساخت این داروها، کار سودآورى است. همچنان که در سال 1996 مشتریان آمریکایى بیش از سیصد میلیون دلار فقط براى خرید "دکس‌فن‌فلورامین" خرج کرده اند و فروش داروهاى "متابولیف" و "هربالیف" هم کمتر از این نبوده است.
نکته در اینجاست که مادامى که در مورد چاقى یک تفکر همگانى وجود دارد و همه آن را ریشخند مى‌کنند و تا زمانى که افراد چاق با رفتارهاى تبعیض آمیز مواجه هستند، مشتریان به دنبال یک "قرص جادویى کاهنده وزن" خواهند بود و بازار این داروها داغ باقی خواهد ماند.
دکتر زهرا عباسپور
میزان قند خون در افراد مبتلا به دیابت نقش مهمی دارد. مقدار قند خون بیماران دیابتی بیش از اندازه‌ی مجاز است، زیرا بدن آنها انسولین کافی برای متعادل نگه داشتن قند خون را ندارد. در چنین بیمارانی علاوه بر تزریق انسولین و دارو درمانی، پیروی از برنامه‌ی غذایی کم‌چرب و کم قند نیز توصیه می‌شود.
سیب، مناسب‌ترین میوه برای بیماران دیابتی محسوب می‌شود؛ چرا که تناسب متعادلی بین فروکتوز، گالاکتوز و ساکاروز دارد که البته بیماران دیابتی تا حد امکان باید از مصرف دو نوع قند اخیر اجتناب نمایند. میزان بالای فیبر غذایی (الیاف گیاهی) موجود در یک دانه‌ی سیب، موجب می‌شود تا سطح قندخون یا همان گلوکز خون ثابت بماند.
اگر سیب خام با پوست خورده شود، اندکی ملین و محرک دستگاه خواهد بود. فیبر یا الیاف گیاهی موجود در سیب موجب می‌شود مواد غذایی به آسانی در طول دستگاه گوارش حرکت کنند. بنابراین افرادی که به طور منظم سیب مصرف می‌کنند، به تنظیم کارکرد دستگاه گوارش کمک بسیاری می‌نمایند. سیب به دلیل مزه‌ی خوب و هضم آسان، معمولاً پس از غذا مصرف می‌شود.
حضرت علی(ع) فرموده‌اند: «سیب بخورید؛ زیرا سیب معده را دباغی می‌کند». سیب ترشحات معده را مساعد و متعادل می‌سازد.
سیب، از معدود مواد غذایی است که کاملاً بدون کلسترول می‌باشد و به کاهش میزان کلسترول خون (چربی خون) کمک می‌کند. تقریباً یک چهارم سیب از ماده‌ای به نام پکتین که فیبر محلولی می‌باشد تشکیل شده است. پکتن موجود در میوه‌ی سیب باعث کاهش میزان کلسترول بد (LDL) خون از طریق کاهش جذب چربی می‌شود. هم زمان، پکتین میزان کلسترول خوب(HDL) شما را که برای مصارفی مانند تولید هورمون‌ها مورد نیاز هستند، افزایش میدهد. افزایش میزان HDL منجر به کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی می‌شود.
نتیجه‌ی بررسی‌هایی که در مورد انسان تاکنون انجام شده است نشان میدهد کهمصرف روزانه 300 تا 400 گرم سیب، کلسترول خون را به میزان 10 تا 20درصد پایین می‌آورد و می‌توان در رژیم‌های لاغری از آن استفاده نمود.
افرادی که می‌خواهند یا مجبورند لاغر شوند، می‌توانند با استفاده از سیب به هدف خود برسند. مصرف سیب به دلیل رایحه‌ی خوش آن لذت بخش است. سلولز و پکتین موجود در این میوه، قدرت سیر‌کنندگی زیادی دارد.
پکتین در معده با جذب آب متورم می‌شود و در نتیجه فرد احساس سیری می‌کند. به‌طور کلی مصرف سیب به عنوان قسمتی از رژیم لاغری بسیار سودمند است. خوردن سیب به طور ناشتا، رژیم غذایی مناسبی برای لاغری محسوب می‌شود.
سیب مقوی قلب است. از سیب همواره به عنوان داروی ضد سکته‌ی قلبی یاد شده است. مصرف تقریباً 2 عدد سیب میزان کلسترول خون (چربی خون) را کاهش میدهد و از بروز سکته‌ی قلبی پیشگیری می‌کند. ویتامین‌های A ، C و E ، پلی فنول و مواد گیاهی ثانویه ی موجود در سیب، از قلب و عروق محافظت می‌کند.
سیب به وسیله‌ی مواد معدنی موجود در آن، برای سینه و مجاری تنفسی بسیار سودمند است.
بررسی‌ها نشان‌گر این است که کسانی که بیشتر سیب مصرف می‌کنند کمتر دچار سرماخوردگی یا عفونت‌های قسمت فوقانی دستگاه تنفسی شده و معمولاً کمتر بیمار می‌شوند. برخی بر این باورند که آب سیب ویروس‌های عفونت‌زا را از بین می برد.شیره‌ی سیب اثر مفیدی در رفع سرماخوردگی، گرفتگی صدا، سرفه، بیماری‌های سینه و حالات عصبی دارد.
سیب سرشار از ویتامین‌های E، B12 ، B2 ، B1 ، A و K، اسید پانتوتونیک، نیاسین، بیوتین، اسید فولیک و کولین است. مقادیر این ویتامین‌ها در انواع گوناگون سیب متفاوت است. پوست سیب حاوی کاروتن می‌باشد. تقریباً نیمی از ویتامین C در پوست سیب وجود دارد و سیب‌های کوچک در مقایسه مقدار بیشتری پوست دارند. انواع سیب منابع بسیار خوبی برای تأمین ویتامین C محسوب می‌شود. سیب دارای مقدار بسیار ناچیزی ویتامین K است.
از سیب می‌توان در تهیه‌ی انواع غذاها (به منظور شیرین کردن آنها) و نیز در تهیه‌ی انواع سالاد و شیرینی‌جات استفاده نمود.
همچنین می‌توان به عنوان افزودنی برای انواع و اقسام غذاها از آن استفاده کرد.
نویسنده و پژوهشگر: وحید عرفانی- کارشناس بهداشت
سحر زینالی کارشناس تغذیه
توصیه های اثر بخش و قابل اجرا به خصوص برای چاقی شکمی :
گام اول : مقدار انرژی روزانه خودتان را بر طبق نیاز واقعی وزن مطلوب خود کاهش بدهید برای این کار می توانید به یک رژیم شناس مراجعه کنید .
گام دوم : از مقدار انرژی مورد نیاز برای وزن مطلوب خودتان به مقدار kcd 500 کم بکنید و یا با افزایش فعالیتهای بدن به مقدار سابق انرژی مصرف کنید ( مقدار مورد نیازبدون فعالیت )
گام سوم : شما که در زمان کوتاهی بعد از مصرف غذا یا تنقلات مجدداً احساس گرسنگی دارید ، مقدار غذای مورد نیاز خود را در 3 وعده میل کنید و از مصرف غذایی دیگر در بین وعده ها خودداری کنید .
گام چهارم : در طول روشنایی روز حداکثر تا ساعت 5 بعد از ظهر بر مبنای هرم غذایی مواد غذایی حاوی کربوهیدرات (قندها ) را به خصوص موادی که شاخص گلاسمیک بالا دارند ، مصرف کنید و از شروع تاریکی تا 8 شب از غذاهای پروتئینی بدون چربی مثل ماهی و سالاد و سبزی پخته مصرف کنید و در هر وعده غذایی 250 گرم فیبر ( میوه و سبزی) منظور کنید .
حذف عواملی که باعث پرخوری می شوند :
- فقط در حال نشسته و در یک محل خاص غذا بخورید .
- پس از اتمام غذا میز را ترک کنید .
- غذاخوردن را همراه با تماشای تلویزیون و یا کتاب خواندن انجام ندهید .
- همه غذاهای تهیه شده را سر میز غذا نگذارید .
- مواد غذایی ناسالم (نوشابه – چیپس ) نخرید و به منزل نیاورید .
- خرید آذوقه را در موقعی که گرسنه نیستید انجام دهید .
- از میوه و سبزی به عنوان میان وعده استفاده کنید .
رفتارهایی که می توانند در کاهش جذب غذا و افزایش زمان صرف غذا موثر باشد :
- غذا را آهسته بخورید
- قاشق و چنگال خود را پس از در دهان گذاشتن هر لقمه ، بر روی بشقاب بگذارید . ترجیحاً در صورت امکان با چنگال غذا بخورید .
- غذا را در ظرف کوچکتری بکشید .
مواردی که باید بدانید :
- افراد سیگاری که بعد از ترک سیگار ، دچار افزایش وزن می شوند ، زیرا به خوردن قندهای ساده ، گرایش پیدا می کند . این افراد باید میزان انرژی خود را 100 تا 200 کیلوکالری کم کند و نیز از میوه و سبزی استفاده کنند .
- افزایش وزن 1 تا 5/2 کیلوگرم وزن پیش از عادت ماهانه در هر ماه طبیعی است .
- برخلاف آنچه تصور می شود ، ورزش باعث کوچک شدن قسمتهای خاصی از بدن نمی شود ، بلکه چربی از قسمتهایی از بدن که ذخایر بزرگتری از چربی دارند ، سوخته می شود
مقدار انرژی دریافتی خود را کاهش دهید . کاهش انرژی دریافتی باید بر اساس اصول علمی باشد تا دخایر چربی و نه عضلانی کم شود .
کاهش وزن در حدی باشد که فرد بتواند وزن مورد نظر را حفظ کند و دوباره وزن وی افزایش نیابد ( 5/0 تا 1 کیلوگرم در هفته )
حداقل روزانه 30 دقیقه ورزش منظم داشته باشید .
مقدار زیادی مایعات مفید به ویژه آب مصرف کنید ( 6 تا 8 لیوان )
مصرف چربی های جامد و کلسترول رژیم را کم کنید . کلسترول بیشتر در تخم مرغ ، جگر ، قلوه و کله پاچه ، سیرابی وجود دارد
مصرف متعادل چربی و با در نظر گرفتن درصد بالایی از روغن زیتون ، آفتابگردان و غیره ، مفید است .
توجه داشته باشید که مصرف مقدار چربی از هر نوع که باشد نباید بالاتر از مقادیر توصیه شده از سوی رژیم شناس باشد .
مصرف فیبر ( میوه – سبزی ) را افزایش دهید . حداقل 5 بار در طی روز
مصرف روزانه 3 عدد گردو در روز یا روغن آن می تواند باعث کاهش تری گلیسرید شود .
مصرف مرتب و هفتگی ماهی به شرط آنکه در روغن سرخ نشود و به صورت بخارپز و یا در فر پخته شود ، در کاهش
تری گلیسرید (چربی) مفید است .
به دلیل اینکه در هنگام شب 70 درصد انرژی از سوزانیدن چربی و 30 درصد از سوزاندن قندها فراهم می شود ، لذا در هنگام شب اولاً – قبل از ساعت 8 غذا بخورید و ثانیاً برای شام سبزیجات پخته و یا خام همراه با غذاهای پروتئینی مصرف کنید و از خوردن غذاهای پرچرب اجتناب کنید .
